Ieder kind zijn eigen talent

Het is met enige regelmaat dat ik van ouders te horen krijg dat hun hoogsensitieve kind op school niet uit de verf komt en (vaak onterecht) in een hokje wordt geplaatst.

Dat de leraar in kwestie heeft geconstateerd dat hun kind niet kan meekomen, geen interesse heeft in de lesstof, de informatie niet begrijpt, snel afgeleid is, zich moeilijk kan concentreren, lastig gedrag vertoont, onderpresteert etc. maar dat er thuis vaak een heel ander beeld heerst van ditzelfde kind.

Als het gedrag en de leerprestaties van het hoogsensitieve kind niet binnen afzienbare tijd veranderen, ligt een doorverwijzing naar een leger hulplijnen in de vorm van psychologen, kindertherapeuten en kinderartsen al snel op de loer en wordt vaak al voorzichtig gezinspeeld op ‘’speciaal onderwijs’’.

Voor je het weet zit je als ouders in de spreekwoordelijke molen omdat school de specifieke behoeften van jouw hoogsensitieve kind, dat juist vaak zeer intelligent is, niet onderkent. Iets wat overigens niet alleen opgaat voor hoogsensitieve kinderen!

Individuele talenten

Wat mij betreft de start van een vicieuze cirkel van nog meer onderpresteren, nog minder zelfvertrouwen , (gedrag)problemen en in het ergste geval depressiviteit bij het kind, hetgeen de ouders vaak tot wanhoop drijft. Als moeder en HSP coach voor hoogsensitieve kinderen en hun ouders gaat het mij telkens weer aan het hart om te vernemen dat een gevoelig kind een label opgeplakt krijgt zonder dat er daadwerkelijk is gekeken naar zijn individuele talenten, leervoorkeuren, behoeften en mogelijkheden!

In Den Haag wordt veel gesproken over passend onderwijs voor ieder kind, waarbij geen enkele school volgens staatssecretaris Dekker, een excuus heeft om de zorgplicht te ontwijken en alle kinderen recht hebben op onderwijs dat hen uitdaagt, uitgaat van hun mogelijkheden en rekening houdt met hun eventuele beperking,

Het klinkt zo mooi en veelbelovend maar hoe kan het dan zijn dat er in praktijk nog maar zo weinig van terecht komt? Het lijkt wel alsof op de meeste scholen termen als meervoudige intelligenties en talentenbenadering niet of nauwelijks zijn doorgedrongen.

Of hebben de strenge vinger van de onderwijsinspectie en de bezuinigende stem van datzelfde Den Haag zoveel invloed in onderwijsland dat er feitelijk geen tijd meer kan worden gevonden om de talenten te ontdekken die als een schat in ieder kind besloten ligt? Wat mij betreft het hoofddoel van onderwijs!

Van hoe slim ben jij naar hoe ben jij slim?

Volgens de Amerikaanse psycholoog Gardner beschikt ieder mens over meerdere intelligenties (talenten) die niet met een IQ-test te meten zijn. Sommige zijn heel sterk ontwikkeld, andere zijn weer minder sterk aanwezig maar allen zijn het vaardigheden die ontwikkeld kunnen worden.

De theorie van meervoudige intelligenties draait niet om de vraag hoe slim je bent maar hóe je slim bent en dus op welke manier je het beste leert.

Gardner onderscheidt hierbij acht intelligentiegebieden:

1. Verbaal-linguistisch
2. Logisch-mathematisch
3. Visueel-ruimtelijk
4. Muzikaal-ritmisch
5. Lichamelijk-kinesthetisch
6. Naturalistisch
7. Interpersoonlijk
8. Intrapersoonlijk

In zijn onderzoek toont Gardner aan dat ieder persoon en dus ook ieder kind op zijn eigen manier leert.

Dat verklaart meteen waarom sommige kinderen voor de leraar ‘’storend’’ gedrag kunnen vertonen omdat dit  hun voorkeur is voor het opnemen van de leerstof, denk aan zingen, wiebelen, lopen, samenwerken etc..

In welke situatie leer je het best?

Maar er is meer! Om een optimaal leerresultaat te behalen, is het niet alleen belangrijk om te weten op welke manier iemand graag leert, maar ook in welke situatie (context) de informatie het best beklijft! Het was Manon Ruijters die in 2006 haar theorie over leervoorkeuren ontwikkelde die precies dit stelt.

Ruijters onderscheidt de volgende 5 situaties:

1. Een situatie die uitnodigt tot ‘kunst afkijken’: denk aan leren van het kijken naar anderen, je afvragen ‘wat werkt?’ meeliften, overnemen, leren in het echte leven, druk is oké.
2. Een situatie die uitnodigt tot ‘participeren’: denk aan het leren in dialoog, met anderen leren, samen iets uitzoeken, onderling vertrouwen.
3. Een situatie die uitnodigt tot ‘kennis verwerven’: denk aan met een boek op de bank; een college of lezing, leren van experts, doelgerichtheid.
4. Een situatie die uitnodigt tot ‘oefenen’: Denk aan oefenen, training of begeleiding op de werkplek, veiligheid, coaching.
5. Een situatie die uitnodigt tot ‘ontdekken’: denk aan het in het diepe springen, nieuwsgierigheid, toeval, creativiteit

En nou wordt het interessant, want de situatie waarin een kind het best en liefst leert, heeft hij meestal niet zelf in de hand aangezien op de meeste scholen nog steeds een gestandaardiseerde, buttom up aanpak heerst….een aanpak die voor de meeste hoogsensitieve (en hoogbegaafde) leerlingen niet werkt!

Hierbij worden kinderen behandeld als holle vaten waar gestandaardiseerde kennis op een stapsgewijze, auditief volgordelijke manier in wordt gegoten en men vervolgens verwacht dat dit beklijft.

Visueel ruimtelijk denken vergt andere aanpak!

Deze aanpak werkt bij hoogsensitieve kinderen zeer contraproductief omdat zij een voorkeur hebben voor hun rechter hersenhelft en daardoor veelal beelddenkend zijn en dus visueel-ruimtelijk ingesteld

Zij hebben behoefte aan een andere manier van onderwijzen die tegemoetkomt aan hun sensitieve inborst en specifieke manier van informatie verwerken. Zonder een individuele en ”top down” benadering waar het totaalplaatje van de leerstof zichtbaar wordt, zal dit type kind in de klem komen met alle negatieve gevolgen van dien.

Aangezien mag worden aangenomen dat 15- 20% van de kinderen in de klas hoogsensitief is (in overvolle klassen van tegenwoordig dus zeker zo’n 5 kinderen per klas) wordt het dus wel tijd dat hier eens aandacht aan geschonken gaat worden.

Ik zeg overigens niet dat alle scholen zo te werk gaan, want ik ken er een handjevol die het ondanks strenge inspecties en minder subsidie toch vanuit een nieuwe invalshoek durft te benaderen waarbij talent van het kind voorop staat en ieder kind (dus ook het gevoelige) als individu wordt gezien met ieder een eigen aanpak.

Daarbij begrijp ik heel goed dat docenten het niet makkelijk hebben met overvolle klassen en takenpakketten die er niet om liegen. Toch is het mijns inziens aan alle opvoeders  en zeker scholen om een omgeving te creëren waarin de behoeften en leervoorkeuren van ieder kind centraal staan zodat het aanwezige potentieel volledig wordt ontplooit.

Nieuwe benadering van talent

Dit vraagt om een andere benadering en een nieuwe manier waarop wij kijken naar leren, kinderen en de wijze waarop kinderen worden begeleid en gemotiveerd. Als je namelijk vertrekt vanuit wat het kind goed kan, als het kind kan en mag werken vanuit wat hij graag doet en zich kan en mag ontwikkelen vanuit zijn passies en interesses, dan zal dat automatisch leiden tot grotere betrokkenheid, betere resultaten en gelukkige kinderen (en ouders)!

En is dat nou niet net wat wij allemaal willen?